Konsultantów krajowych powołuje Minister Zdrowia spośród specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny, farmacji oraz innych dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia. W tym celu występuje o przedstawienie kandydatów do towarzystw naukowych o zasięgu krajowym, które zrzeszają specjalistów w danej dziedzinie. Wszystkie zgłoszone kandydatury przedstawiane są do zaopiniowania przez właściwe samorządy zawodów medycznych.

Główne zadania konsultanta krajowego:

• inicjowanie badań epidemiologicznych na obszarze kraju oraz ocena metod i wyników tych badań
• prognozowanie potrzeb zdrowotnych w reprezentowanej przez konsultanta krajowego dziedzinie
• prowadzenie doradztwa w zakresie realizacji zadań wynikających z Narodowego Programu Zdrowia i innych programów zdrowotnych
• opiniowanie wniosków o skierowanie pacjenta do przeprowadzenia leczenia lub badań diagnostycznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej
• wydawanie opinii i doradztwo w zakresie zadań realizowanych przez Centrum Egzaminów Medycznych, Centrum Kształcenia podyplomowego Pielęgniarek i Położnych oraz Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
• nadzór nad programem specjalizacji i przeprowadzeniem Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego